مشارکت اجتماعی و توسعه پایدار شهری
Social participation and sustainable urban development
توسعه پایدار فرایند تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی جهت افزایش و ترقی رفاه و خوشبختی طولانی مدت كل اجتماع است؛ به عبارت دیگر، فرایندی چند بعدی است که به گونه ای پایدار در صدد ایجاد وحدت اهداف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی است. توسعه پایدار را می‌توان به مثابه فرایند تغییرات چند بعدی مؤثر بر جامعه روستایی تعریف کرد. رشد اقتصادی، بهبود شرایط محیطی و حفظ ارزش‌های محیطی به گونه ای مساوی از مشخصه‌های مهم آن است. مشارکت یکی از ارکان اساسی در توسعه پایدار محسوب می‌شود اما در مکانیزم عملی و تئوریک متعارف توسعه، تاکنون کمتر به مشارکت به عنوان راهکار عملی و مؤثر در توسعه پرداخته شده است.
از این جهت توسعه پایدار بدون مشارکت محلی و مردمی امکان پذیر نمی‌گردد. امروزه کمتر پروژه توسعه ای را می‌توان یافت که جنبه‌های پایداری را در نظر نگرفته باشد حتی در کشورهای جهان سوم نیز که امکانات کمتری در عملیاتی نمودن پایداری وجود دارد، با کمک کشورهای توسعه یافته و در مواردی نیز تحت فشار این کشورها دستورالعمل‌های پایداری در برنامه‌های توسعه گنجانده شده و ابزارهای لازم برای اجرایی نمودن آن فراهم گردیده است. علاوه بر این، کمتر دستورالعمل پایداری را می‌توان یافت که در آن به مشارکت به عنوان کلید پایداری به خصوص با نگاه به محیط زیست، فقر زدایی، جنسیت و توسعه، کشاورزی پایدار و ... پرداخته نشده باشد. دلیل این مسئله نیز در ذات پایداری و موضوعات مورد تأکید و گروه‌های هدف آن نهفته است. به عنوان مثال بحث پایداری و محیط زیست بدون مشارکت مردم و کمک آن‌ها در حفاظت از محیط زیست امکان پذیر نمی‌باشد چرا که دولت آشکارا به تنهایی از عهده چنین کاری ناتوان است.
کشاورزی پایدار مستلزم مشارکت کشاورزان در کسب آگاهی در راستای شیوه‌های درست کشت و زراعت پایدار است در غیر این صورت کشاورزی سنتی و صنعتی که آثار نامطلوبی در پایداری دارد تداوم می‌یابد. فقر زدایی که یکی از اهداف و برنامه‌های توسعه پایدار است، بدون مشارکت دادن فقرا در برنامه‌های توسعه امکان پذیر نمی‌باشد و مشارکت زنان نیز عامل کلیدی در توانمند سازی و ارتقای سطح کیفی برنامه‌های توسعه و فقرزدایی است. لذا درمی‌یابیم که مشارکت مسئله‌ای است که تمام وجود پایداری را احاطه کرده است و بدون آن، بحث پایداری بی معنی خواهد بود. اگر کشاورزان، فقراء زنان، کودکان و روستاییان در فرایند توسعه مشارکت نداشته باشند چگونه می‌توان از آسیب‌های فقرا به محیط زیست کاست؟ و یا چگونه از کشت سنتی روستاییان نظیر آبیاری غرقابی و جنگل زدایی جلوگیری کرد؟ همه این‌ها مستلزم مشارکت همه جانبه مردم در برنامه‌های توسعه پایدار است.
موضوع اصلی کتاب حاضر چگونگی اثرگذاری مشارکت اجتماعی در توسعه پایدار است که مشتمل بر پنج بخش به شرح زیر است:
بخش اول: تعریف روستا و مفاهیم آن
بخش دوم: توسعه پایدار روستایی
بخش سوم: مشارکت‌های اجتماعی
بخش چهارم: تئوری‌های مشارکتی توسعه روستایی و ابزارهای توسعه مشارکت روستایی
بخش پنجم: مشارکت زنان، کودکان، سازمان‌های غیردولتی
ارجاع: عباسی، فرید (1398) مشارکت اجتماعی و توسعه پایدار شهری، ناشر: باغ رضوان.
از این جهت توسعه پایدار بدون مشارکت محلی و مردمی امکان پذیر نمی‌گردد. امروزه کمتر پروژه توسعه ای را می‌توان یافت که جنبه‌های پایداری را در نظر نگرفته باشد حتی در کشورهای جهان سوم نیز که امکانات کمتری در عملیاتی نمودن پایداری وجود دارد، با کمک کشورهای توسعه یافته و در مواردی نیز تحت فشار این کشورها دستورالعمل‌های پایداری در برنامه‌های توسعه گنجانده شده و ابزارهای لازم برای اجرایی نمودن آن فراهم گردیده است. علاوه بر این، کمتر دستورالعمل پایداری را می‌توان یافت که در آن به مشارکت به عنوان کلید پایداری به خصوص با نگاه به محیط زیست، فقر زدایی، جنسیت و توسعه، کشاورزی پایدار و ... پرداخته نشده باشد. دلیل این مسئله نیز در ذات پایداری و موضوعات مورد تأکید و گروه‌های هدف آن نهفته است. به عنوان مثال بحث پایداری و محیط زیست بدون مشارکت مردم و کمک آن‌ها در حفاظت از محیط زیست امکان پذیر نمی‌باشد چرا که دولت آشکارا به تنهایی از عهده چنین کاری ناتوان است.
کشاورزی پایدار مستلزم مشارکت کشاورزان در کسب آگاهی در راستای شیوه‌های درست کشت و زراعت پایدار است در غیر این صورت کشاورزی سنتی و صنعتی که آثار نامطلوبی در پایداری دارد تداوم می‌یابد. فقر زدایی که یکی از اهداف و برنامه‌های توسعه پایدار است، بدون مشارکت دادن فقرا در برنامه‌های توسعه امکان پذیر نمی‌باشد و مشارکت زنان نیز عامل کلیدی در توانمند سازی و ارتقای سطح کیفی برنامه‌های توسعه و فقرزدایی است. لذا درمی‌یابیم که مشارکت مسئله‌ای است که تمام وجود پایداری را احاطه کرده است و بدون آن، بحث پایداری بی معنی خواهد بود. اگر کشاورزان، فقراء زنان، کودکان و روستاییان در فرایند توسعه مشارکت نداشته باشند چگونه می‌توان از آسیب‌های فقرا به محیط زیست کاست؟ و یا چگونه از کشت سنتی روستاییان نظیر آبیاری غرقابی و جنگل زدایی جلوگیری کرد؟ همه این‌ها مستلزم مشارکت همه جانبه مردم در برنامه‌های توسعه پایدار است.
موضوع اصلی کتاب حاضر چگونگی اثرگذاری مشارکت اجتماعی در توسعه پایدار است که مشتمل بر پنج بخش به شرح زیر است:
بخش اول: تعریف روستا و مفاهیم آن
بخش دوم: توسعه پایدار روستایی
بخش سوم: مشارکت‌های اجتماعی
بخش چهارم: تئوری‌های مشارکتی توسعه روستایی و ابزارهای توسعه مشارکت روستایی
بخش پنجم: مشارکت زنان، کودکان، سازمان‌های غیردولتی
ارجاع: عباسی، فرید (1398) مشارکت اجتماعی و توسعه پایدار شهری، ناشر: باغ رضوان.
