مؤسسه تحقیقاتی اسماعیلی با حال و هوای همان سنت رایزنی و مشورت طلبی در سال تحصیلی ۲۰۰۱ - ۲۰۰۰ میلادی از عده‌ای از محققان برجسته و سرآمد دعوت کرد که اندیشه جامعه مدنی را در بافت ها و زمینه‌های جوامع مختلف اسلامی به صورت تطبیقی به بحث گیرند. اخیراً موسسه به کوشش‌های خود برای استفاده از فرصت‌های جدیدی که برای همکاری‌های دانشگاهی و فعالیت‌های آموزشی در آسیای میانه پدید آمده است، سرعت بخشیده است. مؤسسه بر پایه علائق همیشگی و مستمر خود به امر توسعه در جوامع اسلامی در آسیا، افریقا، اروپا و امریکای شمالی و هماهنگ با ترکیب متنوع و متکثر دانشجویان و هیئت‌های علمی خود، در پی آن است که گفتگو درباره اینکه چگونه باید ارزش‌های جامعه مدنی را در مد نظر آورد که علائق و گرایش‌های بزرگ‌تر را با شناخت و احترام به معتقدات، نهادها و رویه‌های موروث سازواری دهد، ادامه دهد.

نویسندگان این مقالات در همان حال که شرایط و زمینه‌های اسلامی را مورد بررسی قرار داده‌اند سعی کرده‌اند که از یکدست کردن و به کار گرفتن نظریات تقلیلی درباره اسلام و اثرات آن بر جمع جوامع اسلامی پرهیز کنند. مقدار زیادی از ساده کردن‌هایی که درباره اسلام در رسانه‌های عمومی و در بعضی از نوشته‌های دانشگاهی صورت گرفته است، این واقعیت را نادیده گرفته‌اند که صفت و خصلت تکثرگرایی را در جوامع اسلامی باید به عنوان مقدمه‌ای در تجزیه و تحلیل مسائل جامعه مدنی، جدی گرفت و در مد نظر داشت.

نقش فرهنگ نیز به همین نحو دست کم گرفته شده است و آن را به مثابه یک چشم انداز یا چیزی کلیشه‌ای و تکراری پنداشته‌اند؛ و بازی تعامل و میان کنشی فرهنگ‌ها در درون جوامع اسلامی، چنانکه آسیای میانه معاصر نشان می‌دهد و همچنین درجاهای دیگر در جنوب و جنوب شرقی آسیا اغلب به خاطر تعاریف کلامی و قشری کوته اندیشانه از اسلام به غفلت سپرده شده است. در نتیجه، بعضی از صفات و سجایای جوامع اسلامی به غلط چنان پنداشته شده‌اند که پذیرای جامعه مدنی با ساختار فرهنگ‌های مدنی نیستند. سنن مذهبی اغلب در تاریخ جهان بیانی افراطی پیداکرده‌اند و جوامع مسلمانان از این قاعده مستثنا نیست. با این همه شواهد فراوان از تعالیم، اندیشه‌ها و تجربه‌های اسلامی وجود دارد که امکان هدایت اخلاقی و به وجود آوردن نهادهایی را در پشتیبانی و حمایت از یک جامعه خوب، میسر ساخته است.

موضوع اصلی کتاب حاضر بررسی جامعه مدنی در سنت اسلامی است از یک مقدمه و ده فصل تشکیل شده است که فهرست آن به شرح زیر است:

مقدمه

1-جای جامعه مدنی در بافت های اسلامی

2- خود، جامعه، آداب‌دانی مدنی و اسلام

3- بحث درباره‌ی زنان: جنسیت و فضای عمومی

4- میراث‌های شوروی و کمک‌های الزامی غربی در آسیای میانه‌ی جدید

5- آینده‌ی جامعه‌ی مدنی در تاجیکستان

6- دین‌داری و فرهنگ مدنی در آذربایجان بعد از شوروی: چشم‌اندازی جامعه‌شناختی

7- اصول اخلاقی در جامعه‌ی مدنی

8- دولت و جامعه‌ی مدنی در ترکیه: دموکراسی، توسعه و اعتراض

9- پاکستان میان سیاست هویت و خودکامگی

10- دولت، جامعه و عقیده: تأملاتی درباره‌ی مغرب

ارجاع: ساجو، امین (1399) جامعه مدنی در جهان اسلام: چشم‌اندازهای معاصر، ترجمه: فریدون بدره‌ای، ناشر: فرزان روز.