جامعه مدنی از تأسیسات مهم و اساسی در سده‌های اخیر بوده است و به عنوان حوزه عمومی جامعه و حائل میان فرد و دولت به ایفای نقش می‌پردازد و بر عملکرد دولت نظارت می‌نماید و با افشای سوءاستفاده از قدرت سیاسی توسط حکومت می‌تواند از مشروعیت رژیم بکاهد. با توجه به ورود این مفهوم در دهه‌های اخیر در ایران، مسائل و سؤالات مختلفی مطرح می‌شود از جمله مسائل مربوطه، در مورد جایگاه نهادهای مدنی در نظام حقوقی ایران (چه نهادهای مدنی پیش بینی شده و چه نهادهای مدنی پیش بینی نشده) و همچنین رابطه دولت و نهادهای مدنی در نظام حقوقی ایران از حیث، نحوه تشکیل و نحوه نظارت بر آن‌ها می‌باشد نویسنده در این کتاب، در پی طرح و تبیین این مسائل است.

جامعه مدنی شبکه گسترش یافته از نهادها است که بین فرد و حکومت قرار دارند و در عین حال که مطالبات و خواسته‌های فرد را به قدرت منتقل می‌کنند، فرد را در برابر کنترل سیاسی مطلق حفظ کرده، رابطه گروه‌های مردمی و نهاد قدرت را سازمان می‌بخشد. در غرب این نهادها و گروه‌ها به صورت Assoconal هستند؛ یعنی نهادها و مؤسسانی هستند که به صورت رسمی ثبت شده‌اند و دارای خصوصیاتی چون شفافیت، سازماندهی، اعضای مشخص، اهداف و خط مشی معین و غیره می‌باشند.

در بحث نظری مربوط به دیدگاه‌های مختلف راجع به دولت، کتب و مقالات زیادی توسط صاحب‌نظران در داخل و خارج به رشته تحریر در آمده است و همچنین در مورد جامعه مدنی و نهادهای مدنی آثار ارزشمندی از اندیشمندان غربی همچون "ارسطو"، "افلاطون", "هابز" و "لاک"، "هگل" و .... موجود است که جزء منابع اصلی و عمده در این زمینه می‌باشند. در این میان کتب و مقالاتی که به رابطه میان دولت و نهادهای مدنی بپردازند کمتر موجود است. این کتاب، تلاشی است برای بیان و مطرح کردن این موضوع و در نظر دارد به دور از غرض ورزی و افراط و به‌صورت حقوقی به آن بپردازد.

موضوع اصلی کتاب حاضر بررسی رابطه نهاد های مدنی و دولت از منظر حقوقی است که فهرست آن به شرح زیر است:

 گفتار اول: تعریف دولت

گفتار دوم: مفهوم دولت

گفتار سوم: عناصر تشکیل دهنده دولت

گفتار چهارم: رابطه دولت با حقوق، اخلاق و مذهب

بند دوم: رابطه دولت و حقوق

گفتار پنجم: دیدگاه‌های مختلف راجع به دولت

بخش دوم: مخالفان وجود دولت

گفتار ششم: سیر تحول دولت

بند اول: دولت

بند دوم: ویژگی‌های دولت مدرن

بند سوم: دولت در ایران

گفتار دوم: ویژگی‌های جامعه مدنی

گفتار سوم: تكوين فلسفی و جامعه شناختی جامعه مدنی

گفتار چهارم: تکوین جامعه مدنی در نظام جمهوری اسلامی ایران

بند اول: دستاوردهای دموکراسی صوری

بند دوم: دستاوردهای شبه دموکراسی

مقدمه

اسلاميت

جمهوريت

گفتار اول: شوراها

بنده اول: نقش شوراها

بند دوم: جایگاه شوراها در قانون اساسی

بند سوم: جایگاه شوراها در قوانین عادی و مصوبات دولت

بند چهارم: نحوه تشکیل شوراها در قانون شوراهای اسلامی کشور مصوب 1/3/1375

بند پنجم: نظارت بر عملکرد شوراها

گفتار دوم: احزاب

بند سوم: جایگاه احزاب در قوانین عادی و مصوبات دولت

بند چهارم: نحوه تشکیل احزاب در قانون احزاب

بند پنجم: نظارت بر عملکرد احزاب

وظایف قانونی کمیسیون ماده ۱۰

گفتار سوم: مطبوعات

بند اول: نقش مطبوعات

بند دوم: جایگاه مطبوعات در قانون اساسی

بند سوم: جایگاه مطبوعات در قوانین عادی و مصوبات دولت

بند چهارم: نحوه تشکیل مطبوعات در قانون مطبوعات

بند پنجم: نظارت بر عملکرد مطبوعات

گفتار چهارم: سازمان‌های غیردولتی (NGOs)

بند دوم: جایگاه سازمان‌های غیردولتی در قانون اساسی

بند سوم: جایگاه سازمان‌های غیردولتی در قوانین عادی و مصوبات دولت

بند چهارم: نحوه تشکیل سازمان‌های غیردولتی در قوانین عادی ایران

بند پنجم: نظارت بر سازمان‌های غیردولتی

ارجاع: صادقی هدایت، سمیه (1395) رابطه دولت و نهادهای مدنی در نظام حقوقی ایران، ناشر: شاپرک سرخ.