هدف پژوهشگر در این پژوهش شناخت روشی نوین و تأثیر گذاری آن در تعلیم و تربیت کودکان پیش از دبستان است و ادبیات به عنوان ابزاری مهم در تعلیم و تربیت کودکان مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد. دربسیاری از کتب شعر منتشر شده به یکسری آموزه‌های مذهبی (به‌طور سطحی) توجه شده است ولی بسیاری از مسائل مهم اخلاقی و تربیتی مورد توجه قرار نگرفته‌اند. کما اینکه اگر نگوییم اصلی‌ترین شاخصه، یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های تمامی ادیان الهی، اخلاق است و در بسیاری موارد (جدا از جنبه‌های شخصی مسائل دینی و عبادی مانند نماز و ...) رعایت اخلاق اجتماعی به‌طور غیرمستقیم به رعایت دستورات الهی ختم می‌شود. آموزش مسائل مهمی از اخلاق شهروندی (مدنی) از قبیل رعایت قانون - احترام به حقوق دیگران - مساوات - همنوع دوستی - صلح‌طلبی - مدارا - آستانه تحمل اجتماعی بالا - همکاری و احترام متقابل-احترام به والدین، بزرگ‌تران و همنوعان - صداقت - همدردی - ظلم ستیزی و بسیاری مسائل دیگر، نقش انکار ناپذیری در شکل دادن به شخصیت، ذهن و جهان بینی کودکان خردسال دارد به همین منظور این مباحث در اشعار شعرای مورد مطالعه در پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است که آیا مفاهیم اخلاق شهروندی (مدنی) در آثار شاعران کودک معاصر در دهه 40 تا 80 گنجانده شده است

روش این پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا می‌باشد. جامعه آماری در این پژوهش، متن آثار شاعران کودک معاصر (دهه 80-70) که به روش تصادفی ساده از میان آثار انبوه این شاعران انتخاب شده است و نمونه آماری شامل کتاب‌های شعر کودکان گروه سنی پیش از دبستان است در قسمت تجزیه و تحلیل داده‌ها ابتدا از روش کتابخانه ای و مطالعه مجلات، کتب و مأخذ، اطلاعات اولیه کلی جمع آوری شد. سپس با استفاده از روش تحلیل محتوا موارد خاص در بین اشعار معاصر کودک مورد بررسی قرار گرفت واحد تحلیل محتوا در این پژوهش، کل مفهوم یک شعر، بیت، مصراع یا حتی یک کلمه است که ناظر بر مؤلفه‌های اخلاق شهروندی باشد. برای سنجش فراوانی‌ها از شیوه شمارش استفاده شده است.

سپس به مقایسه هر شاعر در میزان پرداختن به مؤلفه‌های اخلاق شهروندی در آثارش در دو دهه متفاوت (دهه 80 و 70) پرداخته شده و در پایان به مقایسه آثار کلیه شاعران مورد نظر در پژوهش پرداخته شده است نتیجه نهایی نشان داد افسانه شعبانی نژاد بیشتر از شعرای دیگر که، در پژوهش حاضر اشعار آن‌ها مورد تحلیل قرار گرفت به مؤلفه مدارا، عدالت خواهی، آستانه تحمل اجتماعی بالا، مساوات و نوع دوستی و مصطفی رحمان دوست بیشتر از سایر شعرا به مؤلفه همکاری، همدردی و احترام به والدین پرداخته‌اند. همچنین نشان داده شد همه شعرا به مؤلفه صداقت و ظلم ستیزی و صلح طلبی توجه کمی داشته‌اند، در اشعار مربوط به محمود کیانوش به مؤلفه همکاری بیش از سایر مؤلفه‌ها پرداخته شده بود هر چند به مؤلفه قدر شناسی، همدردی، مساوات و احترام به والدین نیز تا حدودی پرداخته بود.

کلیدواژه: اخلاق شهروندی، مفهوم، شعر کودکان، اخلاق اجتماعی، ادبیات فارسی، آثار ادبی، ادبیات معاصر، آثار شاعران معاصر، شعر کودک

ارجاع: ابراهیم پور، نفیسه (1389) تحلیل مفاهیم اخلاق شهروندی (مدنی) در آثار شاعران معاصر کودک (دهه‌ی 40 تا دهه‌ی 80)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی.