اولین جرقه‌های شکل‌گیری اندیشه جدی در مورد ترویج علم در ایران را می‌توان در سال ۱۳۷۸ طی هم اندیشی «بررسی راهکارهای گسترش علوم در ایران» که در آن ایده تأسیس انجمن ترویج علم ایران مطرح گردید، دانست. این اقدام اولین فعالیت رسمی در ایران برای همگانی سازی علم یا ترویج علم محسوب می‌شود. به صورت رسمی انجمن ترویج علم ایران در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ با هدف فعالیت در زمینه‌های علمی، آموزشی و پژوهشی آغاز به کار کرده است.

بر طبق اساسنامه، انجمن ترویج علم ایران می‌تواند گروه‌های تخصصی متنوعی چون؛ آموزش و پرورش، انتشارات، آمار و اطلاعات، پذیرش و روابط عمومی، اهدای جوایز، گردهمایی و طرح‌های پژوهشی تشکیل دهد. مهم‌ترین اهداف این انجمن عبارت‌اند از: ترویج علم بین عموم مردم، اشاعه تفکر علمی به منظور ایجاد زمینه مناسب برای همگانی کردن علم در جامعه، جلب مشارکت و هماهنگی میان نهادهای مروج علم، آموزش مروجان علم و نهادینه کردن ترویج علم.

مهم‌ترین فعالیت‌های انجمن ترویج علم ­ایران عبارت‌اند از: ۱- ساماندهی جوایز علمی تحت عنوان جوایز ترویج علم انجمن ترویج علم ایران. ۲- معرفی مروجان و معلمان برتر علم در مناطق محروم کشور. ۳- برگزاری سمینارها، سخنرانی‌ها و کارگاه‌های آموزشی در راستای اشاعه تفکر علمی در مخاطبان مختلف. ۴- ترجمه و انتشار کتب در زمینه ترویج علم. ۵- تلاش سیستماتیک برای تدوین منشور علم در ایران. ۶- برگزاری مراسم هفته ترویج علم در جمهوری اسلامی ایران از روز ۱۹ آبان تا مصادف با روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه. جایزه ترویج علم اصولاً مبانی تشویقی دارد و نوعی ارج نهادن به فعالیت‌های ترویجی است و بیشتر جنبه معنوی آن حائز اهمیت است. قدمت جایزه انجمن ترویج علم از انجمن بیشتر است؛ در واقع جایزه یکی از عوامل مؤثر در شکل گیری انجمن ترویج علم ایران است.